Saturday, April 30, 2016

Bohdan Zdziennicki, były prezes TK: Etos sędziego

Bohdan Zdziennicki

1. Pierwszy prezes Sądu Najwyższego Stanisław Dąbrowski mówił, że od sędziego wymaga się niemal tyle, ile od świętego. Oznacza to, że ma nie tylko głosić wzniosłe zasady, ale i je urzeczywistniać w swoim zawodowym życiu. Wybierać rozwiązania abstrahujące od partykularnych interesów, politycznej poprawności czy osobistych preferencji.

2. Sędzia powinien być odporny na naciski polityków, określonych grup społecznych i środków masowego przekazu. Nie wolno mu nikogo faworyzować. Innymi słowy, oczekujemy od sędziego całkowitej niezależności i niezawisłości w sprawowaniu jego misyjnego urzędu.

3. Sprostać tak wysokim wymaganiom mogą tylko osoby o odpowiednich cechach osobowościowych, takich jak umiejętność podejmowania decyzji przy rozstrzyganiu konfliktów i sporów, odwaga cywilna, a jednocześnie zdolność do empatii do każdego człowieka, który znalazł się w sądzie, nawet jeśli jest on oskarżony o popełnienie ciężkiego przestępstwa.

4. Sędziowie powinni też być wytrawnymi prawnikami. Ich kwalifikacje są sprawdzane przy powoływaniu na sędziowski urząd, a potem weryfikowane na rozprawach oraz w toku instancji, przez które przechodzą orzeczenia.

5. Wreszcie oczekujemy od sędziego wysokiego morale. Określa je Arystotelesowska etyka cnót.

Przy orzekaniu należy godzić obowiązek posłuszeństwa ustawie z „sumieniem" sędziowskim. Zasada dura lex sed lex (surowe prawo, lecz prawo) musi być korygowana przez słuszność moralną podejmowanego rozstrzygnięcia. Trzeba więc pamiętać też o paremii summum ius summa iniuria (najwyższe prawo, największa krzywda).

6. Sędziowie, stosując prawo, muszą mieć na uwadze postanowienia konstytucji. Obowiązuje prokonstytucyjna wykładnia przepisów (art. 8), a  kiedy trzeba, to należy stosować konstytucję także bezpośrednio. To tylko ona wyznacza nieprzekraczalną granicę dla niezależności i niezawisłości sędziowskiej.

7. Zgodnie z Johnem Rawlsem („Teoria sprawiedliwości" Warszawa 1994 r.) sądzenie to dokonywanie sprawiedliwych wyborów, które starają się łączyć wolność ludzi z ich równością. Należy maksymalizować wolność możliwą do pogodzenia z wolnością dla innych. Realizując z kolei równość, trzeba maksymalizować status najmniej uprzywilejowanych. Dawać im optymalne korzyści w ramach sprawiedliwych oszczędności i uczciwej równości. Chodzi o to, aby najgorzej sytuowanym wiodło się najlepiej, jak to możliwe.

8. W państwach demokratycznych „król jest prawem". Na jego straży stoją sądy i urzędujący w nich sędziowie.

W tradycjach prawnoustrojowych I Rzeczpospolitej odwoływano się do dewizy: „Lex est Rex in Polonia et in Lithuania". To samo głosił słynny pamflet polityczny Thomasa Paine'?a „Common Sense" opublikowany na krótko przed proklamowaniem Deklaracji Niepodległości USA z 4 lipca 1776 r.

9. Zasada praworządności i rola sądów w jej realizacji stanowią fundament etosu sędziowskiego.

Autor jest byłym prezesem Trybunału Konstytucyjnego



No comments:

Post a Comment